Albert Einstein

Albert Einstein (1921) Fìsich. Albert Einstein a l'era nassù a Ulm (Gërmania) ël 14 ëd mars dël 1879 e a l'é mòrt a Princeton (Stat Unì) ël 18 d'avril dël 1955. La formassion A l'era fieul ëd n'eletricista. A quìndes agn a l'ha viagià con soa famija a Milan, a Pavìa e an Véneto. Passà an Svìssera, a l'ha fàit jë studi scondari ant ël colege cantonal d'Aarau, peui al Politécnich ëd Zurigh anté ch'a l'é laureasse an fìsica e matemàtica dël 1900. Chèich agn apress a l'ha marià soa cusin-a Ilse. J'ocupassion Fin-a al 1909 a l'ha travajà 'me esaminator a l'ufissi dij brevet ëd Berna. Peui fin-a al 1914 a l'ha mostrà fìsica e matemàtica superior a Zurigh, Praga e peui torna a Zurigh. Dël 1914 a l'ha sot-signà na Crija a j'europengh, scrivùa dal fisiòlogh Georg F. Nicolai, ch'a sostnìa l'unità dl'Euròpa e a denonsiava la guèra. A l'ha avù dle cadreghe a l'Academia prussian-a ëd Berlin e a l'Università ëd Lèida. Ël premi Nobel Dël 1921 a l'é stàit ansignì dël Premi Nobel për la fìsica për ij sò arzultà an fìsica matemàtica e specialman la dëscuverta dle laj dl'efet fotoelétrich. La vìsita an Spagna Ant ij mèis ëd fërvé e mars 1923 a l'ha visità la Spagna e, dai 22 ëd fërvé al 1m ëd mars, a l'é stàit a Barslon-a, anté ch'a l'ha tnù un cors curt a l'Institut d'Estudis Catalans. Ës cors a l'é stàit peui arpetù a Madrid. Prima ëd rintré a Berlin, a l'ha tnù doe conferense a Saragòssa. Ël tramud ant jë Stat Unì Dël 1933 Einstein a l'é vnùit mèmber ëd l'Anstitù për jë studi avansà ëd Princeton e a l'ha tramudà ëd fasson definitiva ant jë Stat Unì. L'arvista Time a l'ha sernulo 'me l'òm dël sécol ch'a fa XX. Sò travaj Dël 1905, ant j'Annalen der Physik, Einstein a l'ha publicà tre artìcoj arnomà. A tratavo dl'efet fotoelétrich, dël moviment brownian e dla teorìa dla relatività, che an costa prima fas a l'é dita special o limità, për fé la distinsion con sò compiment, la relatività general, dësvlupà da Einstein ant ël 1915-1916. A pòrto sò nòm Causalità d'Einstein-Weyl Convension d'Einstein Equassion dël moviment d'Einstein Equassion ëd camp d'Einstein Equassion fotoelétrica d'Einstein Forma quadràtica d'Einstein-Minkowski Prinsipi ëd località d'Einstein Relassion d'Einstein Euvre prinsipaj La relassion an tra energìa, massa e andi dla lus Teorìa dla relatività (1916).