Carl Friedrich Gauss

Carl Friedrich Gauss Stranomà ël prinsi dij matemàtich, Carl Friedrich Gauss a l'era nassù a Braunschweig ël 30 d'avril dël 1777 da na famija modesta. Fin da motobin giovo a l'é fasse armarché për soa anteligensa. Mersì a l'anteressament dël duca ëd Brunswick a l'ha podù andé anans a studié: dël 1792 a l'é intrà al colege Carolin e dël 1795 a l'é anscrivusse a l'Università ëd Göttingen, peui a l'Università ëd Helmstädt andoa a l'ha arseivù ël dotorà dël 1798. Dël 1807 a l'é stàit nominà diretor dl'osservatòri ëd Göttingen. A l'é mòrt a Göttingen ël 23 ëd fërvé dël 1855. Soe contribussion Për chiel, l'aritmética a l'era l'argin-a dla matemàtica. A disneuv agn a l'ha dimostrà che ël polìgon regolar ëd 17 bande as peul costruisse con riga e compass. An soa tesi dël 1799 a l'ha smonù la prima dimostrassion rigorosa dël teorema fondamental ëd l'àlgebra, nonsià dël 1629 da Girard e dimostrà, an manera nen completa, da d'Alembert e peui da Euler. Pì tard, Gauss a l'ha dàit d'àutre tre dimostrassion dël teorema. A l'ha tratà la teorìa dij determinant. Ant ij prim agn dël sécol ch'a fa XIX a l'é ocupasse d'astronomìa, an predisend, mach an fasend dij cont, l'esistensa dël pianeta Cérere, lòn ch'a l'é stàit peui confirmà ai 7 dë dzèmber 1801 da l'astrònom Zach. A pòrto sò nòm Antregh ëd Gauss Curvadura gaussian-a Dëscomposission ëd Gauss Distribussion ëd Gauss Fórmola ëd Gauss-Bonnet Gauss (unità dë mzura) Lej ëd Laplace-Gauss Pian d'Argand-Gauss Serie ipergeométrica ëd Gauss Sistema d'unità dë mzura ëd Gauss Teorema ëd d'Alembert-Gauss Teorema ëd Gauss Teorema ëd Gauss-Jacobi Euvre prinsipaj Disquisitiones arithmeticae (1801). Ciamà da Theodore Merz ël gran lìber dij set sigij e da Leopold Kronecker ël lìber ëd tuti ij lìber, cost test a l'é stàit n'arferiment për tut ël sécol ch'a fa XIX e ancor apress, tanme ideal d'esposission an materia ëd notassion, problema e métod. Disquisitiones generales circa superficies curvas (1827).