Don Bòsch

Don Bòsch Gioann Melchior Bòsch, da tuti ciamà Don Bòsch, a l'é stàit n'educator e un dij sant sossiaj dl'Eut-sent turinèis. A l'era nassù ai Bèch, Castelneuv, che al di d'ancheuj as ciama an sò onor Castelneuv Don Bòsch, ij 16 d'ost dël 1815, fieul ëd paisan. Dòp le prime lession ëd latin daje dal caplan ëd Moriald, Gioann a l'avìa ancaminà a andé a scòla dël 1829, a Castelneuv. A l'avìa, tra l'àutr, la passion dla mùsica e da giovo a l'avìa ëdcò amprendù a soné 'l violin. Ai 5 ëd giugn dël 1841 a l'é stàit ordinà prèive. Ai 3 ëd novèmber a intra al Colege eclesiàstich ëd Turin. Des agn apress, butandse ansema a M. Rua e Giovanni Cagliero, a l'ha fondà la la congregassion dij salesian (arconossùa da la sede ëd Roma dël 1860). A l'ha 'dcò fondà la congregassion dle fije ëd Marìa Ausiliatris (aprovà dël 1872) e la Pia union dij cooperador salesian (nassùa dël 1875-1876) tanme ters órdin secolar. Dël fërvé 1870 a l'é stàit consultà da Pio IX an sl'oportunità che ël concili an cors, ël Vatican I, a definièssa l'infalibilità dël vësco ëd Roma. Don Bòsch a l'é mòrt a Valdòch, Turin, ij 31 ëd gené dël 1888. A soa mòrt a lassava 235 ca ricòver ëspatarà an tut ël mond. Dël 1934 a l'é stàit canonisà da Pio XI. La pedagogìa ëd Don Bòsch La pedagogìa ëd Don Bòsch a l'é anfluensà da j'ideaj educativ elaborà dai prinsipaj magìster ëd l'época, tanme J.F. Herbart, J.H. Pestalozzi, Friedrich Wilhelm August Fröbel, A. Necker de Saussure, Ferrante Aporti, e dai posson d'arnovament pedagògich ch'a vnisìo da la riorganisassion ëd le polìtiche scolàstiche europenghe. Sò sistema educativ a l'é preventiv, ant ël sens ch'a veul fabriché n'ambient educativ ch'a l'abia gnun antrap a la chërsùa armònica dl'anlev. L'atension a j'anteresse dij giovo a comprend la valorisassion dël gieugh e l'esse duvert a j'esigense concrete ëd minca neuva generassion. J'oratòri Don Bòsch a l'ha creà vàire anstitù educativ, dal colege për j'antern a le scòle ëd tipo professional e umanìstich. Ma soa anstitussion pì caraterìstica a l'é l'oratòri festiv, ch'a prevëd l'ancontr dij giovo ant ij locaj dla paròchia për ël Bin, la scòla ëd catechism e l'atività amusanta. L'oratòri a l'era concepì an sël model d'anstitussion ch'a jë smijavo, presente an Lombardìa e anspirà a regolament ch'a armontavo a Carl Boromé. Ël prim oratòri a l'é stàit col ëd Valdòch andoa già dël 1846 Don Bòsch a l'ha cujì ëd senten-e 'd giovo pòver. L'inissiativa a l'é tòst ëspantiasse an vàire àutre diòcesi. Don Bòsch, scritor piemontèis Soens Don Bòsch a scrivìa soe prédiche an piemontèis e vàire ëd coste a son rivane. A l'ha ëdcò scrivù ëd tòni e d'àutri vers piemontèis. An efet, dël 1854 a l'avìa ancaminà a publiché, an soa colession ëd Leture catòliche, d'armanach che për vàire agn a sarava con na canson piemontèisa. A part sòn, a l'é stàit autor ëd vàire lìber ëstòrich ëd caràter divulgativ e popolar, tratà pedagògich e lìber ëd divossion. Scrit prinsipaj Il giovane provveduto per la pratica de' suoi doveri, degli esercizi di Cristiana Pietà, per la recita dell'Uffizio della Beata Vergine e de' principali Vespri dell'anno, coll'aggiunta di una serie di Laudi sacre ecclesiastiche (Turin, 1847) La lira 'd Giandouja, poesie piemontesi di B.G. (Turin, ël frontespissi a l'esterior dël lìber a l'ha la dàita 1866, col a l'anterior 1869) Il sistema preventivo nell'educazione della gioventù (1877) Storia ecclesiastica Vita del Comollo Corona dei sette dolori Chiave del paradiso Divoto dell'angelo custode Vita del giovinetto Domenico Savio Comedie didascàliche: Disputa col pastore protestante Sul sistema metrico decimale Dialoghi popolari su alcuni errori di religione Dialoghi popolari sulla storia sacra Dialoghi sul giubileo A pòrto sò nòm Castelneuv Don Bòsch.