Guèra ëd sucession austrìaca

Carl VI d'Asburgh Ël moment ëstòrich Con la mòrt ëd Carl VI d'Asburgh dël 1740, an Euròpa as sent torna odor ëd guèra, smortà mach n'ann prima con la fin ëd la guèrra ëd sucession polaca. L’ancoronassion ëd soa fija Maria Teresa d’Austria, grassie a la “pramàtica sansion” (ch'a arconoss la primogenitura sensa distinsion ëd sess) vorsùa pròpi da Carl VI ch'a l'avìa gnun fieuj mascc, a l'avrìa nen dovù bogé j’eve a livel antërnassional, ma a l'è nen parej. Le arvendicassion e j'arpensament, ma dzoritut (come al sòlit) la veuja dë slarghi ij confin e 'd controlé ij mercà, a fan an manera che 'n pòch temp tuta l'Euròpa as treuva 'n guèra. A taca la guèra La splùa a l'è anviscà da Federich II ëd Prussia che dël 1741, sensa diciarassion ëd guèra, a intra në Slesia, batind l'esèrcit austrìach. Sùbit apress l'aleansa franco-bavarèisa a òcopa ij teritòri 'd Linz e Praga. Costi doi moviment a beuto a l'avàit l’Anghiltèra, sagrinà da l'espansion dj'etern nemis fransèis, ch'a son liasse con l'Àustria. Fòrt ëd l’appògg ëd l'Anghiltèra, Maria Teresa a sotëscriv n'acòrd segret con la Prussia, andova an cambi dla Slesia a ciama a Federich II ëd rompi l'aleansa con la Fransa. Ma ij sagrin për Maria Teresa a finisso nen si. Dël 1742 la Dieta 'd Franchfort a nòmina amperador ël Duca 'd Baviera Carl Albert ëd Wittelsbach con ël nòm ëd Carl VII, gavand praticament ël podèj a la dinastìa dj'Asburgh. Prime aleanse L’Arciduchëssa Maria Teresa a strenz parèj aleansa con Carl Emanuel III ëd Savòja che, viste 'l brute esperiense vivùe con ij franch-ëspagneuj ant la guèra 'd sucession polaca, a s'ampegna a sosten-i l'Àustria an cambi dla Lombardìa. Ël trupe àustro-piemontèise a conquisto an pòch temp la sità ëd Mòdena. Con le guère 'n Boemia e Moravia as riva a la pas ëd Berlin antra Àustria e Prussia, arconossind la contea 'd Glatz e la Slesia a la Prussia an cambi dla surtìa da la coalission anti-austrìaca. Ël 1743 a l’è l’ann ëd la sangnosa bataja 'd Camposanto an sël Panaro antra àustro-piemontèis e spagneuj ch'a pòrta gnun arzultà. La bataja, però, a dà 'l via a d'àutri combatiment. An particolar a Dettingen j'àustro-piemontèis giutà e comandà da re Giòrs II d'Anghiltèra s'ampon-o durament an sij fransèis, tant da fé scapé Carl VII. Aleanse rinforsà Dòp costa bataja as arfòrsa l'antèisa antra Anghiltèra, Regn ëd Sardëgna e Àustria con ël tratà 'd Worms. Contra ij firmatari 'd cost tratà, Fransa e Spagna a sotëscrivo 'l pat borbònich. A intra 'dcò 'n gieugh l’Union ëd Franchfòrt, formà da Prussia, Baviera, Assia e Palatinà. Ël 1744 a l’è n’agn rich ëd bataje che però a bogio gnun confin. La Fransa a serca d’anvade 'l Piemont assediand Coni, ma la gloriosa difèisa dl’otonn dël '44 dël baron Karl Sigmund von Leutrum. passà a la stòria come Baron Litron, a manda a ca ij fransèis a man veuide. A l’ inissi dël 1745 Maria Teresa a cheuj al vòl l'ocasion ëd la mòrt ëd Carl Albert ëd Baviera: con ël fieul Massimilian, neuv imperator, a treuva l'acòrd (pas ëd Fussen) për arporté a ca la coron-a për sò òm Fransesch Stevo ëd Loren-a, arnonsiand definitivament a la Baviera. Ël 45 a l'è ‘n bon ann për ij franch-ëspagneuj ch’a bato j’anglèis a Fontenoy e j'àustro-piemontèis a Bassignan-a, e a conquisto Ast, Casal, Torton-a, Parma e Milan. Teritòri arcuperà da j'àustro-piemontèis dël 1746 con la bataja ‘d Piasensa. Antant j'Asburgh-Loren-a con la pas ëd Dresda a l'han l'arconossiment dai prussian ëd la "pramàtica sansion" an cambi ëd la Slesia. Vers la fin ëd la guèra La mòrt ëd Filip V con la sucession ëd Ferdinand VI (ch’a chita pian pian l'impegn militar), l'aleansa antra j'Asburgh-Loren-a e la Russia e la risolussion dël problema Stuart an Anghiltèra (pretendent al tròno cissà da la Fransa) a giuvo nen a favor dij fransèis, che però as perdo nen ëd corage. Dòp la bataja perdùa ‘l 19 ëd luj dël 1747 an sël Pian dl'Assieta për man dj'àustro-piemontèis, ij fransèis a vagno j'anglèis a Lawfeldt. Për saré la partìa j'anglèis a firmo con l'Olanda e la Russia la convension ëd San Peroborgh andoa 's contempla l'impegn efetiv ëd la Russia contra la Fransa. Luis XV, vista la situassion, a capiss ch'a l'è 'l moment ëd traté. Pas d’Aquisgran-a Ël 18 d’otóber dël 1748 as firma la pas d'Aquisgran-a, ch'a sara la guèra 'd succession austrìaca: j'Asburgh-Loren-a a oten-o l'arconossiment ëd la pramàtica sansion; la Prussia a manten la Slesia; la Spagna a arnonsia a Gibiltèra e a perd ël mërcà djë s-ciav a vantage dl'Anghiltèra; l'Austria a lassa Parma e Piasensa a Filip ëd Borbon an cambi ëd la Toscan-a; Carl Emanuel III a vagna Nissa, la Savòja e na part dël noarèis; a Fransesch III d’Este (ant la mania dl'Àustria) a ven arconossù 'l Ducà 'd Mòdena; l'Anghiltèra a pija torna Cap Breton, an América, lassand a la Fransa Madras, an India. Con la Prussia, ël regn ëd Sardëgna a l'è lë stat che da la mira teritorial a l'ha avù pì 'd vantage da costa guèra.