Medeo V

Medeo V ël Grand a l'é stàit ël cont ëd Savòja ch'a fa XIV. Fieul ëd Tomà II e ëd Beatris Fieschi e frel pì giovo ëd Tomà III, cont ëd Piemont, a l'era nassù a Bourget-du-Lac dël 1249 e a l'é mòrt a Avignon ai 16 d'otóber dël 1323. A l'é vnù cont ëd Savòja dal 1285, sucedend a sò barba Filip I. A la mòrt ëd Tomà III a l'era creasse na situassion familiar complicà, con frej e fieuj ch'a sustavo la sucession. Filip ël Bel, re 'd Fransa, a l'era butasse da la part ëd Medeo ant le contèise për la sucession. Medeo a l'ha pijà për chiel ël tìtol ëd cont e a l'ha dàit a so novod Filip I, fieul e ardité ëd Tomà III, ij teritòri ëd Piemont da Rìole a sud, con l'obligassion d'avèj ël pais tanme sò vassal. Da part soa, Medeo a goerna le tère a nòrd ëd j'Alp, la Valsusa e la Val d'Osta. Sò frel Luis a arsèiv ël pais ëd Vaud. La division ëd la famija an tre branche a l'ha favorì, con ij Vaud, l'anfluensa dij Savòja su Zurigh e Neuchâtel e, con j'Acaja, na conossensa pì ciàira ëd la vita polìtica a sud ëd j'Alp. Filip, séghit a sò mariage con Isabela ëd Villehardouin dël 1301, a pija ël tìtol ëd prinsi d'Acaja, ch'a tramandrà ai sò dissendent. Fin-a ch'a l'han vivù Medeo V e Filip d'Acaja, ij sò rapòrt a son restà fidej al giudissi arbitral dël 1294 ch'a l'avìa spartì ij possediment. Dël 1306, as buto d'acòrd për consideré tanme proprietà comun-e coj teritòri pijà mersì a l'union dle fòrse. Dël 1313 ëd neuve dificoltà a men-o a conclude n'àutr arbitrà: as decid che le conquiste piemontèise a sio comun-e e ch'a-i é l'obligassion ëd giutesse e difend-se l'un l'àutr; tutun as precisa che Filip d'Acaja a goernërà tute soe possession, dël present e dl'avnì, anfeodà da Medeo V. Mersì a cost acòrd, ai 15 ëd novèmber dël 1313 Ivrèja a passa sota ai Savòja, possession comun-a dij doi prinsi. Medeo V e la Val d'Osta Medeo V a l'ha mantnù ëd relassion ës-ciasse con la Val d'Osta. Dël 1287, dël 1295 e dël 1318 a l'ha pressiedù j'udiense generaj. Dël 1295 a dà a Ebal ëd Challant ël castel ëd Montjovet an baratandlo con la viscontà d'Osta: costa a l'é stàita n'operassion motobin anteligenta, përchè a l'ha ranforsà la dominassion direta dij Savòja an sla val. Dël 1310 a l'ha concedù dle franchise ai sò soget d'Étroubles, dël 1318 a coj dla Valdigne e dël 1320 a coj ëd Châtel-Argent. A l'é ël prim ch'a l'ha butà ël tìtol ëd dux Chablasii et Augustae ant l'antestassion dij sò diplòma. Dal 1318 a l'ha pijà ël tìtol ëd canselié d'Osta, ch'a sarà dovrà dai sò sucessor fin-a a Medeo VIII. Medeo V e la polìtica europenga Medeo, angagià an na lòta sensa treva dëdlà dle montagne për ampon-e soa autorità, a partìssipa ëdcò ëd fasson ativa a j'afé a sud ëd j'Alp. Për evité d'àutre division ëd soa dinastìa, a stabiliss dël 1307 tanme disposission për la sucession la laj sàlica e ël drit dël prim nà. Ël declin dl'autorità amperial ant la sconda mità dël sécol ch'a fa XIII a l'avìa tirà l'assion dij Savòja ant la sena dla polìtica ossidental, anté che Fransa e Anghiltèra a fortisso sò contrast e soa volontà ëd dominassion. L'aspirassion fransèisa a archeuje an sle tère dël regn d'Arles la sucession amperial a piassa ij Savòja e la monarchìa capetingia an contat diret. Ij rapòrt che për chèich temp a j'ero fondà an sl'anvìa d'arzistensa da la part dij Savòja a cangio sota Medeo V, ch'a vorìa avzinesse a la Fransa. Sensa antivëdde l'anession dël Delfinà, Medeo V as buta da la part ëd la monarchìa fransèisa për ciamé sò agiut contra l'inimicissia dij delfin ëd Vien-a, apress avèj tirà tut ël profit possìbil da l'amicissia dl'imperator Enrich VII: la sità d'Ast an féod, bele ch'a fussa ancor sota 'l re 'd Nàpoli Robert d'Angiò, la nòmina a vicari imperial an Lombardìa e ël tìtol ëd prinsi, ch'a l'avìa aussalo al livel dj'àutri feodatari. La dissendensa Medeo V a l'era mariasse dël 1272 con Sibila ëd Baugé e, an seconde nòsse, con Marìa ëd Brabant. Da soa prima fomna a l'ha avù ij fieuj Edoard, ch'a-j suced; Ajmon, ch'a sucedrà a sò frel Edoard; Margrita (mòrta dël 1349), marià a Gioann I ëd Monfrà; Agnes (mòrta dël 1322), ch'a l'ha marià Gulielm III ëd Gëneva. Da soa sconda fomnà a l'ha avù le fije Catlin-a (mòrta dël 1336), marià a Leopold d'Àustria, e Gioana (mòrta dël 1359), marià a Andrònich III imperator ëd Bisans.