Violette Jacquet-Silberstein

Violette Silberstein a l'era nà ai 9 novèmber 1925 a Petrosani, an Romanìa, e a l'é mòrta a Paris ai 28 ëd gené 2014. L'emigrassion A l'avìa 3 agn cand soa famija a l'ha tramudà an Fransa; as son anstalasse al Havre ant un cit alògg: tuta la famija a dovìa deurme ant l'istess lét. Sò pare a fasìa ël sartor e la fija a amprendìa a soné djë strument musicaj. Ij camp dë stermini Cand a l'ha avù quatòrdes agn, për via dla guèra, la famija a l'ha dovù andess-ne, prima an campagna, peui a Paris, a la fin a Lille, acujìa da 'n barba. A l'é ambelelà che al 1m ëd luj 1943, denonsià tanme ebreo, la famija a l'é stàita arestà da la Gestapo. Apress esse passà dal camp ëd Malines, a son deportà a Auschwitz. Antant che pare e mare a son ëstàit dlongh massà, la fija a l'é salvasse grassie a soe conossense musicaj: ij nasista a l'avìo organisà n'orchestra ëd fomne. Durant soa prima preuva, chila a l'avìa sonà mal La Méditation de Thaïs ëd Massenet e a l'é stàita scartà, ma scotà na sconda vira a l'han pijala e a l'é dventà violinista ëd l'orchestra feminin-a d'Auschwitz-Birkenau. Ant l'otóber 1943 Auschwitz a l'é bandonà e le mùsiche a son portà a Bergen-Belsen, ch'a l'é liberà ant l'avril 1945. Apress la guèra Violette Silberstein a l'é butasse a soné la ghitara e a canté ant ij locaj dla riva snistra a Paris, anté ch'a a arpijava dij tòch dij grand dël moment o a antërpretava ëd soe composission. A l'é mariasse, a l'ha divorsià e a l'ha duvertà un ristorant a Tolon. Tornà a Paris con soe masnà, a l'é angagiasse a porté la testimoniansa ëd soa esperiensa ant le scòle. Dël 2005 a l'ha publicà na conta autobiogràfica për le masnà, adatà dël 2009 al Teatro dla Spa ëd bòsch: në spitàcol për arpresenté j'oror dij camp. Ant ël 2009 Violette Jacquet-Silberstein a l'é andàita a sté an na stansia dl'Anstitussion nassional ëd j'invàlid. A l'é mòrta ai 28 gené 2014 an sò lét për n'arest dël cheur. Ai 3 ëd fërvé, ant la cort dj'Invalides, a l'ha arseivù j'onor militar, prima d'esse sotrà ant ël camp dj'Invàlid dël campossanto ëd Vaugirard, coma a l'era soa volontà.