Ël Castlass

Ël Castlass Stat: Italia Region: Piemont Provincia: Provincia ëd Lissandria Nòm 'n italian: Castellazzo Bormida Coordinà: Latitudin: 44° 50′ 43.3′′ N Longitudin: 8° 34′ 38.1′′ E Autëssa: 104 m s.l.m. Surfassa: 45,13 km² Abitant: 4.520 (2018) Comun dj'anviron: Borgorà, Casal Sirmé, Castelspèina, Frasché, Fruareu, Gamaleri, J'Ovij, La Priosa, Lissandria CAP: 15073 Prefiss tel.: 0131 Còdes ÌSTAT: 006047 Còdes fiscal: C148  Sant protetor: Santa Maria Dolorà  Festa dël borgh: 15 dë stèmber  Sit istitussional Ël Castlass o Castlass an Bormia (Castellazzo Bormida an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 4.520 abitant , ant la provinsa ëd Lissandria. Ël pais a resta ant la pian-a lissandrin-a, a sud dël capleugh, an sla riva oriental ëd la Bormia a mont ëd la confluensa dl'Òrba. Stòria La cesa 'd San Martin Le orìgin dël Castlass a armonto a l'Àuta Età 'd Mès quand ch'ël pais, che antlora as ciamava Gamond, a ven nominà antra le Cort Regie, un vast sistema 'd cort anté che re e imperador - an coj temp itinerant - as fërmavo për esercité ij podèj legislativ e giudissiari. A-i son ipòtesi an sla nàssita dël borgh ch'a lo veulo fondà ant ij sécoj VII-VIII, vist che l'etimologìa dël topònim ëd Gamond a l'ha na ciàira derivassion germànica. La prima sorgiss ch'a documenta l'esistensa dël pais a l'é mach dël 938, quand che Gamond a l'é cità ant un document notaril andova che la cort a l'é donà da j'imperador Ugo e Lotario a la regin-a Berta. Sota la direta giurisdission imperial, lontan da la sede dël podèj ma davzin a le traficà vie dij comersi, a l'é fàcil për Gamond dësvlupé forme pròpie d'autonomìa local: dagià dël 1106 a l'é atestà la nàssita dla Comun-a. La richëssa e l'influensa econòmica 'd Gamond a son taj da porté dël 1146 a n'important acòrdi comersial con la Repùblica ëd Génoa. Dël 1154 ël geógraf arab Muhammad Al-Idrisi a arpòrta Gamond antra ij pais ëd soa mapa dl'Italia. Dël 1155 l'imperador Federich I Barbarossa a cala giù ant l'Italia stentrional për afortì soa sovranità contra le Comun-e, as ferma an sità e a oten soa colaborassion ant l'assedi 'd Milan dël 1158. Un torion ëd fortificassion L'aleansa però as rubata e des agn pì tard - ansema a Marengh e Bërgoj, col sostegn econòmich ëd Génoa e dle Comun-e dla Lija Lombarda - Gamond a pija part a la fondassion ëd na neuva sità, ch'a sarà ciamà Lissandria an onor dël Papa Lissànder III. La fondassion ëd Lissandria a l'é n'event determinant për le sòrt dël pais ëd Gamond, che a perderà viaman importansa e domini an favor ëd la neuva Comun-a. Col temp ël topònim ëd Gamond as confònd ant ij document ofissiaj, përché a ven dovrà ant le doi acession dël vèj borgh autònom e d'ën neuve quarté 'd Lissandria con l'istess nòm (an onor dël pais fondator). Dal Tërzent con Gamond a s'intend mach pì 'l teritòri estern e as taca a ciamé Castlass l'abità, peulessi për vìa dle ruin-e 'd chèich vèja fortificassion. Ël Castlass a intra ant l'òrbita dla neuva sità e a ven fondà 'l Contà 'd Lissandria, un consòrsi aministrativ e comersial dont ël Castlass a resta l'esponent prinsipal. La region a passa sota al contròl dël Ducà ëd Milan dij Viscont e 'l Castlass a ven separà dal dirèt domini lissandrin e sòn a garantiss al pais na magior autonomìa econòmica. A l'inissi dël Quatsent, d'apress a la mòrt ëd Gian Galeass Viscont, ël podèj a ven ocupà dal capitan ëd ventura casalèis Facin Can, che a devasta 'l teritòri lissandrin minca vòta che ij pais a s'arbelo a soa autorità. Ël Palass Comunal Dël 1404 ël Castlass a resist a 'n sò assedi e mach dël 1410 ël pais a torna sota al contròl dij Viscont, grassie a l'intermediassion ëd l'armà fransèisa. Dël 1437 a ven anfeodà a Vitalian Boromé e a resta sota al contròl milanèis fin a la mòrt ëd Fransesch II Sfòrsa, dël 1535. Ël Ducà 'd Milan a passa ai possediment imperiaj ëd la Coron-a dë Spagna. A ancamin-a n'época dramàtica për la region, antra guère, invasion militar, pestilense, inondassion ëd la Bormia e dl'Òrba. A l'inissi dël Setsent, an séguit a la guèra 'd sucession ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, ë pais a ven cedù al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II, che pòch pì tard, dël 1720, a dven ël Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1815 ël Castlass a torna ant ël Regn ëd Sardëgna e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) ëd Lissandria e a l'é a cap d'ën Mandament comprendent ëdcò Casal Sirmé. L'Eutsent a ved l'afermassion ëd l'industria, con la creassion ëd filande për la produssion ëd la seda e 'd fornasse për la creassion ëd mon. Dël 1850 al Castlass a son present bin 11 filande e a së stima ch'ant le campagne a-i fusso doi milion d'arbre 'd moré për l'alimentassion dij bigat. Aministrassion Ël sìndich a l'é Gianfranco Ferraris (dal 06/06/2016, dagià sìndich dal 1995 al 2004 e dal 2014 al 2015). Anliure esterne Sit istitussional Arferiment La tor dël castel