Bagna càuda

Ël fojòt, che ant j'ùltim temp a l'é anandiasse a dovré për mangé la bagna càuda. La manera gënita dë serve la bagna a l'é però cola d'avej la pèila an teracheujta piassà an mes a la tàula. La bagna càuda a l'é na galuperìa dël Piemont. A l'é ën bagnet fàit d'aj, euli d'oliva e anciove (con mila variant regionaj e përsonaj). La bagna càuda as serv ant ij fojòt për ten-la càuda e as pocio andrinta dle vërdure crùe (card, ciapinabò, fnoj, siole, còj, cavlifior, salada, povron). Na vòlta as dovrava l'euli 'd nos, përchè an Piemont as trovava nen l'euli d'oliva; ancheuj quaidun a buta un pòch ëd nos për arcreé ël gust. La costuma dël fojòt a l'é nen tant veja e a l'é pì che d'àutr n'adatesse aj gust pì rafinà dla sità. La tradission popolar dl'arch alpin a l'é dzortut basà ansima a na pèìla con na pitansa càuda butà an mes la tàula, d'andova che tuti a pocio chèich-còs. La manera ëd mangé la bagna càuda a l'é derivà da la costuma dle fondùe, che a deuvro gnun fojòt. Ma col temp pròpe ël fojòt a l'é vnùit a esse un dj'element pì distintiv dla bagna càuda midema. Ingredient fische d'aj Bagna càuda par quatr përson-e: doi eto d'ancioe sota sal; tre fische d'aj; euli fin ch'a fa assè; spagnolin; na nos ëd butir; doi cuciar d'asil (vers ch'a finiss ëd cheuse). Preparassion Lavé bin j'ancioe, buté ant un cassarolin tut ansema, l'aj e lë spagnolin ciapulà fin, fé cheuse a fiama bassa fin ch'a la dventa na sàussa, sensa mai fé beuje. Mojé 'l còj, ël tupinabò, ël card, o purament pijé un povron e felo a fëtte (barchëtte), ampinije 'd bagna càuda, buté ant ël forn fin ch'ij povron a sio cheuit. An Piemont a l'é considerà un mangé da bërlichesse ij barbis. Stòria La mension pì veja d'un chèich-còs ch'a jë smija a la bagna càuda a l'é ant l'arseta dla Bagna dij bonòm, dël prinsipi dël 1700. A l'é però probàbil che soe orìgin a armonto a la tarda Età ëd mes. La bagna càuda ant ël mond La comun-a dij piemontèis emigrà n'Argentin-a a l'é mnasse dapress l'arseta dla bagna, che ambelelà a diso Bañacauda (as ëscriv diferent, ma as les midem che da nojàutri).