Gyula König

Gyula König Matemàtich. Gyula (Julius) König a l'era nassù a Györ ai 16 dë dzèmber dël 1849 e a l'é mòrt a Bùdapest a j'8 d'avril dël 1913. A 16 agn a l'era andàit a studié al dipartiment ëd medzin-a dl'università ëd Vien-a e ant l'istess temp a frequentava dle lession ëd matemàtica. Pòch ëd temp apress a l'ha tramudà a Heidelberg, anté ch'a l'ha pijà sò dotorà dël 1870 con na tesi an sle fonsion modolar, bele che sò prim ëstudi a fussa ans dj'argoment ëd medzin-a (Beiträge zur Theorie der elektrischen Nervenreinzungen). Apress ël dotorà a l'ha passà na mità ann a Berlin, andoa a l'ha scotà ëd lession ëd Weierstrass e Kronecker. Dël 1871 a l'é vnù professor privà a l'Università ëd siense a Bùdapest. Dël 1873 a l'é stàit nominà professor al Colege dj'ansegnant ëd Bùdapest e l'ann apress professor al Ters dipartiment ëd l'Università técnica. A l'é stàit për tre vire présside dla facoltà d'angegnerìa e architetura e për tre vire resior ëd l'università. An dzorpì che ant l'arserca matemàtica, König a l'ha ëdcò travajà a l'agiornament dij programa educassionaj matemàtich an Ungherìa. A l'ha elaborà la part d'àlgebra për ij programa dle scòle scondarie dël 1879 e a l'ha scrivù un lìber ëd test për cost programa. A l'é stàit un dij fondador ëd la Sossietà Matemàtica d'Ungherìa e dël 1889 a l'é vnù mèmber ëd l'Academia dle Siense Ungherèisa. A l'é andàit an pension ant ël 1905, ma a l'ha seghità a mostré a l'Università Técnica. Gyula König a l'ha avù doe masnà: Dénes, ëdcò chiel matemàtich, e György, dotor ëd drit e stòrich ëd la literatura. Sò travaj Gyula König a l'ha contribuì a vàire branche dla matemàtica: àlgebra, anàlisi, geometrìa, teorìa dij nùmer, teorìa dj'ansem. A l'é conossù për sò tentativ falì ëd dimostré che l'ipòtesi dël continuo a l'é fàussa. Tut lòn ch'as peul goernesse ëd soa dimostrassion a l'é ël paradòss ch'a pòrta sò nòm. Ant l'àlgebra a l'avìa travajà an soa tesi e an anviron des artìcoj, dzortut ëd cand ch'a l'era giovo, ch'a tratavo dle fonsion elìtiche aplicà an àlgebra e dont j'arzultà a son peui torna surtì an na soa monografìa dël 1903. A l'ha scrivù vàire artìcoj an sle serie ëd potense dël ressìproch ${\frac {1}{P(x)}}$ d'un polinòmi. Soa amportansa ant l'anàlisi a l'é dovùa pì che àutr ai sò lìber ëd test pitòst che ai sò artìcoj d'arserca. Doi artìcoj a l'ha scrivuje con ëd but didàtich, an semplificand le dimostrassion; j'àutri a l'han rësguardà për la pì part la teorìa dj'equassion diferensiaj. An dzorpì che con ij lìber ëd test, a l'ha contribuì a la teorìa dij nùmer con na dimostrassion dël teorema ëd ressiprossità dle reste quadràtiche e con n'arzultà butà pr'ëscrit da Gusztav Rados e ch'a l'é vnù conossù tanme teorema ëd König-Rados. An geometrìa a l'ha publicà n'artìcol anté ch'a smonìa 'me oten-e na descrission antuitiva ëd geometrìe tridimensionaj nen uclidée (sò model a l'era pì che àutr n'idèja che nen un model elaborà). A l'é restà ativ fin a la fin: a l'era an camin ch'a travajava al darié capìtol ëd soa monografìa an sij fondament ëd la matemàtica, cand ch'a l'é mòrt a l'amprovista. Costa monografìa a l'ha fala seurte sò fieul Dénes. A pòrto sò nòm Paradòss ëd König. Teorema ëd König-Rados. Euvre prinsipaj Zur Theorie der Modulargleichungen der elliptischen Functionen (tesi, 1870) Einleitung in die allgemeine Theorie der Algebraischen Groessen (1903) Neue Grundlagen der Logik, Arithmetik und Mengenlehre (1914)