Luigi Pietracqua

Scritor an lenga piemontèisa e ëdcò an italian, conossù ëdcò con lë stranòm Fra Giocondo. Biografìa Luigi Pietracqua (an piemontèis Luis Pietraqua) a nass a Voghera ij 23 'd gené dël 1832; la famija a tramuda a Turin che chiel a l'era cit e ambelelì a meuir ij 28 d'otóber dël 1901. A 14 agn a l'era già al travaj coma pròto al Pòpol, peui colaborator al midem giornal, al Fischietto e al Birichin. A l'é stàit neuv agn a la Gazzetta Piemontese, su propòsta ëd Casimiro Favale, fin-a al 1879. Anvers a la fin ëd col ann-lì, ël senator Luigi Guala a l'ha smonuje d'andé a Vërsèj, 'me diretor dël giornal liberal progressista La Sesia. Ës pòst Pietracqua a l'ha goernalo për ses agn, a ancaminé dal 1881. Soa creatura periòdica a l'é stàita la Gasëta d' Gianduja, ch'a l'é surtìa prima doe vòte a la sman-a e peui tre dal 1866 al 1868. A l'é arnomà për soe euvre teatraj e sò romanz, ch'a scriv ant un piemontèis ch'a conten soens vàire italianism. Ij tema Pietracqua a l'é 'd sicur në scritor che a fa nen part dla literatura granda, ma ch'a fa bin part ëd na literatura an piemontèis ch'a l'é nen - e nen meno sicurament - da pòch. An piemontèis a l'era adatasse a scrive (an prinsipi squasi come 'n dovèj vers la gent d'estrassion pì popolar, për podèj parle-je mej e pì dësgenà) 'd comedie rapresentà da Toselli e da soa companìa («Le sponde dël Po», «Sablin a bala», «Gigin a bala nen», «Un pòver parco», «La famija dël soldà»). A la stessa manera a l'ha scrivù an piemontèis ëd romanz en feuilletons che ant j'edission Viglongo a së stampo 'ncora ancheuj (mach chèich tìtoj: «Don Pipeta l'Asilé», «Lucio dla Venerìa», «La Còca dël Gamber»). E a l'ha 'dcò scrit - sempe an piemontèis - ëd bele canson popolar a la manera 'd Brofferio. Ant la Gasëta d' Gianduia Pietracqua a fa profession 'd patriotism, a làuda Vitòrio Emanuel II e a sosten la guèra contra l'Àustria quand che dël '66 as trata 'd gionté a l'Italia chèich tòch ch'a manco 'ncora. Moderà e patriòtich, as mostra sabaudista, gradualista, progressista e - gnanca a dilo - anticlerical. Le soe euvre a l'han giutà 'l Risorgiment a rivé al cheur e a la ment dla pì bassa gent, cola che magara a savìa nen lese, ma che ai sò spetacoj (coma a conta 'dcò Augusto Monti) a 'ndasìa për trové 'n pò 'd fiusa e 'd consolassion. Euvre prinsipaj Teatro J'euvre teatraj ch'as son goernasse ëd Luigi Pietracqua a son na sessanten-a, ma i soma da chiel-midem ch'a n'avìa scrivune pì che sent; vàire as son spërdusse përchè dovrà an sena an n'ùnica còpia. Chèich tìtoj: Le sponde dël Pò (drama romàntich, 1859) La famija dël soldà (comedia an tre at, 1859) Ël boletin (farsa, 1859) Le sponde dla Dòra (1859) Rispeta toa fomna Giòrs ël sansuari Gigin a bala nen Tirie vërde Ël beu 'd Natal Sablin a bala, misteri d'un pruchè (comedia an quatr at, 1859) La miseria Un pòver paroco (1860) Le grame lenghe (comedia an 3 at, 1862) Ël cotel (drama an 4 at, 1871) Question dël pan Spatuss e débit (5 at) Rispeta tò òm La fia sola Ernesta la mondin-a Pròsa Ëdcò ij romanz ëd Luigi Pietracqua a son motobin numeros. Chèich tìtoj: Còs val-lo n'òm mòrt, publicà dzora la Gasëta d' Gianduja (1866) Fisionomia 'd Piassa Castel trant'e singh ani fa. Pcita biografia 'd Don Pé, publicà dzora la Gasëta d' Gianduja (1867) Don Pipeta l'asilé (la prima pontà a seurt an sla Gasëta d' Gianduja ai 15 ëd giugn 1867) Lucio dla Veneria (1877) Chèiche righe dl'euvra: Ai temp 'd na vòlta a-i na sucedìa pro dle còse dròle tant e quant a peul sucedijne adess: la deferensa a stà an sòn, che anlora a-i esistìa gnun giornaj ch'a registrèisso di për di tuti ij fat pì rimarchevol, mentre adess a-i na esist fin-a tròpi, con licensa parland. L'amor d'un baraba (1887) La còca dël gamber (1891) La sposa dl'ebanista (1891) La bela panatera d' Pòrta Palass (1891) Un cheur mòrt (1892) I misteri 'd Vanchija (publicà an 89 pontà an sël Compare Bonom antra 'l 1893 e ël 1894) La masnà ch'a piora (1897) La bionda polaiera L'ùltim dij Castelverd La bomba 'd via Arsenal Lorenss 'l suicida Ant j'apendis dla Sesia Pietracqua a l'ha publicà vàire conte: La piccola derelitta (quatr pontà, daj 16 ai 23 ëd gené 1881), La bottiglia del latte (doe pontà, 11 e 13 ëd fërvé 1881), Una sera in bettola (des pontà, daj 22 d'avril ai 15 ëd maj 1881), La notte d'Ognissanti (neuv pontà, daj 17 ëd maj ai 5 ëd giugn 1881), Una famiglia in rovina (dódes pontà, daj 27 dë stèmber ai 28 d'otóber 1881). Poesìa Luigi Pietracqua a l'avìa ëdcò provà come poeta. Ij tìtoj ëd chèiche soe poesìe: Al bon sens Chèich vers ëd la poesìa: tut da lor son butasse an cadrega; e, ciamandse ij tutor dla famija, 'd costa Italia l'han fàit na botega ... Sapientìssim però për ... mangé ... La sèira dij mòrt Canson trista Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse Gianrenzo P. Clivio - Profilo di storia della letteratura in piemontese