Università d'Oxford
  L'Università d'Oxford a l'é stàita fondà dël 1167 a Oxford. A l'é la pì veja dl'Anghiltèra e un-a dle pì famose d'Euròpa ansema a l'Università ëd Cambridge. An efet, dle vòte as deuvra l'espression Oxbridge për fé riferiment sia a l'università d'Oxford che a l'università 'd Cambridge e tra le doe università a-i é na tradission ëd competission da già ch'a son j'università pì veje e prestigiose dël Regn Unì. L'Università d'Oxford a l'era modlà an sl'Università 'd Paris e, parèj ëd costa-sì, a l'avìa 'l but ëd pronté a le profession coltivà e a la cariera eclesiàstica. StòriamodìficaLa data 'd fondassion ëd l'università a l'é pa sicura e miraco a l'é realisasse an vàire ocasion, ma 'd sicura ant la cita sità d'Oxford, a nòrd-òvest ëd Londra, a-i é 'n sénter dë studi dal 1096 e l'ancontresse djë student a Oxford]] a l'é testimonià da 'd papé ch'a peulo daitesse antra 'l 1133 e ël 1184.
Quandi Enrich II d'Anghiltèra a l'ha antërdì a jë student anglèis dë studié a l'università 'd Paris dël 1167, Oxford a l'ha tacà a chërsè an pressa. La fondassion ëd la prima residensa për jë student, che pì tard a l'han pijà 'l nòm ëd colleges, a l'é fasse an costa época o ant j'ani che a son ruvà dòp.
Ant un papé dël 1200 anviron as parla dl'universitas magistrorum et scolarium Oxonie. Ai 20 ëd giugn dël 1214 l'università d'Oxford a l'é arnàita e a l'ha avù n'arconossiment formal, con në statut prontà da Nicholas de Romanis, un legà papal. Lë statù ëd l'università d'Oxford a l'é peui stàit confermà da l'Act for the Incorporation of Both Universities dël 1571, anté che 'l tìtol ofissial ëd l'università a l'é The Chancellor, Masters and Scholars of the University of Oxford. L'arforma dlë statù dl'università d'Oxford a l'é avnùita ant ël 1854, possà da j'andicassion formolà da na comission real (1852-1853). Ij colege e l'organisassionmodìficaLa caraterìstica prinsipal dl'organisassion universitaria d'Oxford e 'd Cambridge a l'é ancor dël di d'ancheuj sò sistema ëd colleges.
Da na mira stòrica a l'é nen na soa particolarità, përchè a esistìo an tute j'università dl'età ëd mes e soa organisassion a peul spieghesse con la rason che l'università a l'é nàita da l'union ëd vàire institut indipendent ëd la sità d'Oxford. Le fonsion prinsipaj dl'università a son realisà da dipartiment, facoltà, biblioteche, laboratòri sientìfich, 39 colege e 5 salon permanent privà. Tuti ij professor e jë student a son obligà a fé part d'un colege. Costi colege a son pa mach ca 'd residensa, ma a l'han na gran importansa për l'amaestrament dij dotorà ëd prim e dë sgond livel. A-i é 'd colege ch'a pijo nomach dotorà dë sgond livel; ël colege ëd Santa Hilda a aceta mach le fomne antramentre che vàire colege religios a aceto mach d'òmo. Ij colege a son:
Le Permanent Private Halls a son:
 Brasenose College ant j'agn 1670 Sota la mira ëd l'aministrassion l'università d'Oxford a l'é organisà an facoltà e dipartiment come squasi tute j'università dël mond. Ij dipartiment a l'han un ròl amportant ant jë studi 'd dotorà e a son sempre pì amportanti ant l'amaestrament ëd prim livel con l'organisassion ëd cors e d'esam. A son ëdcò sénter dedicà a l'arserca. Ël còrp prinsipal ëd l'università as ciama Congregation, e a l'é la ciambrea ëd tuti j'universitari ch'a mostro ant l'università. A l'achit ël còrp legislativ pì amportant a l'era 'l Convocation, anté che a intravo tuti ij dotorà ëd l'università e da costi-sì a surtìo ij doi diputà che l'università a l'ha avù fin-a al 1949. Ancheuj la Convocation a l'ha 'd fonsion motobin cite, coma cola 'd serne 'l canslé. L'òrgo esecutiv ëd l'università a l'é ël Hebdomadal Council, anté ch'a i son ël vice-canslé, ij dirigent ëd ij dipartiment e d'àutri mémber elegiù da la Congregation. An pì a-i é 'dcò n'àutra veja organisassion, l'Ancient House of Congregation che a l'ha passà l'arfòrma dël sécol ch'a fa XIX e ancheuj as riuniss mach për dé 'd tìtoj. L'ann académich a l'é spartì an tre part, minca part a l'é fàita da eut sman-e. La prima part as ciama Michaelmas, a ancamin-a 'l di 'd San Michel (ai 29 dë stèmber) e a va anans fin-a ai prim di dë dzèmber; la sgonda part as ciama Hilary e a va da gené a Pasqua; peui a-i é Trinity che a va da dòp Pasqua fin-a a giugn. Coste division a son motobin curte e jë student a son motobin carià 'd travàj. AcetassionmodìficaL'acetassion a l'università d'Oxford as acòrda dòp la valutassion ëd j'atitùdin përsonàj e dij tìtoj académich. L'acetassion ëd përson-e nen dotorà a l'é controlà dai colege che a l'han ël but ëd dé na possibilità mach a jë student pì an piòta. Për jë student ëd dotorà (che as ciamo graduate), l'acetassion a dipend nen dal colege ma dal dipartiment che a l'ha arseivù la domanda dël candidà. Dòp che a l'ha pass 'l prim selection round, le domande a son giudicà da minca colege. A-i é 'd dipartiment che a ciamo la presentassion ëd vàire artìcoj scrivù dai candidà tanme d'atestà che a l'han da mostré la conossensa académica dla lenga anglèisa (për ij candidà ch'a son pa britànich). Oxford coma Cambridge, për tradission a l'é vardà coma università duverta mach ai rich ma al di d'ancheuj a l'é pì nen parèj. Na virà ij cost dij cors a l'ero esagerà dzoratut përchè a esistìo ancora nen ij fond për jë student pòver ma an piòta. Da quàich ani Oxford a sërca 'd tiré j'anlev ëd le scòle publiche e giumai l'acetassion (tanme a Cambridge) a dipend nomach da j'arzultà ëd minca student. Apopré 'l 50% ëd jë student d'Oxford al di d'ancheuj a ven da le scòle pùbliche. Jë student che a oten-o 'd bon arzultà ant ij prim esam a son arcompensà con dë scolarship o con exhibitions, valadì fond e dné. A l'é na tradission për tuti jë student, ant l'época dj'esam, butesse sla giaca 'n garòfo: ël garòfo a l'é bianch për ël prim esam, ross për l'ùltim e reusa për tuti j'esam ch'a-i son an mes. Në student a peul nen catesse daspërchiel costi garòfo ma a venta ch'a sia n'àutr student a feje cadò. Scond ël Tractatus ëd Gerard ëd Kendal (sécol ch'a fa XVI) a sarìa mèj buté adòss coste fior ant ël midem di ëd minca esam. Fin-a al 1866 a l'era necessari esse dla Cesa Anglican-a për arsèive la làurea a Oxford (BA degree) antramentre che ij mèmber d'àutre confession a podìo mach arsèive 'l Master (MA degree). Conòsse'l grech antich a l'é stàit necessari fin-a al 1920 e conòsse 'l latin fin-a al 1960. Le fomne a son ëstàite acetà dal 1920. Student famosmodìficaAnt l'università d'Oxford a son dotorasse 4 re anglèis e 5 re strangé, 47 vagneur dël premi Nobel, 25 prim ministr anglèis, 6 sant, 86 arsivësco e 18 cardinaj. Istitussion e event gropà a l'universitàmodìfica
|