James Waddell Alexander

Matemàtich. James Waddell Alexander II a l'era nassù a Sea Bright, ant ël New Jersey, ël 19 dë stèmber dël 1888, fieul dël pitor John Alexander, an na famija bin arnomà. A l'é stàit anlevà a New York e a Paris, anté che ij sò a frequentavo ël mej dël mond artìstich ëd la fin dël sécol ch'a fa XIX. A l'ha studià a l'Università ëd Princeton fin-a al 1910 (an pijand la làurea an matemàtica e an fìsica e an dotorandse), cand ch'a n'é dventane ansegnant; dël 1928 a sarà nominà professor. Durant la prima guèra mondial a l'é anrolasse ant l'armada e, prima coma tenent, peui coma capitani, a l'é stàit assignà al Dipartiment dle munission a Aberdeen, ant ël Maryland; peui a l'é stàit mandà an Euròpa e ambelelà a l'ha rancontrà Natalia Levitzkaia, ch'a dventrà soa fomna. Apress la guèra, Alexander a l'é tornà a Princeton. Dagià ch'a l'avìa ardità na fortun-a considerèivol, a l'ha podù përmëtt-se ëd negossié un badò d'ansegnament pì cit con në stipendi minor. A intra a l'Anstitù dë Studi Avansà ëd Princeton dël 1933, l'ann ch'a l'é duvertà. Durant la sconda guèra mondial, Alexander a l'ha travajà tanme angigné sivil a l'Ufissi dl'arserca e dël dësvlup sientìfich ëd l'aviassion merican-a. Apress, a l'é viaman artirasse dal mond. Dël 1948 a l'ha bandonà sò pòst ëd professor a l'Anstitù dë studi avansà, dont a l'é vnù mèmber përmanent sensa stipendi, fin-a a la pension dël 1951. Apress la mòrt ëd soa fomna, ant ël 1967, la salute d'Alexander a l'é declinà an pressa. A l'é mòrt ëd polmonìa a Princeton ël 23 dë stèmber dël 1971. Sò travaj Durant la pì part ëd soa cariera, j'arserche d'Alexander a son ëstàite sentrà an sla topologìa. Për ancaminé, con Veblen, sò magìster a Princeton, a l'ha fornì le base lògiche a l'analysis situs, che Poincaré a l'avìa pa dësvlupà assè. Alexander a l'é un dij fondador ëd la topologìa algébrica. A l'é anteressasse dzortut a le proprietà topològiche dle figure geométriche e a soa invariansa sota chèiche trasformassion. Sòn a l'ha mnalo a dimostré d'arzultà amportant ansima ai nùmer ëd Betti. A l'ha trovà un contra-esempi a un-a dle congeture ëd Poincaré. J'àutre passion Da giovo, Alexander a l'é stàit n'alpinista vajant ch'a l'ha montà an cò ëd pì che dosent sime an Colorado e peui an Euròpa. Soa fomna e chiel a l'avìo fin-a catà na bàita davzin a Chamonix për podèj grimpé an sj'Alp e për frequenté l'àuta sossietà. A l'era ëdcò brav a andé an sjë schi e a-j piasìa un përfond ël baseball. Vers la fin ëd soa vita, le conseguense ëd na poliomelite a l'han obligalo a chité lë spòrt. A l'é ocupasse antlora d'àutre passion, tanme la mùsica, la fotografìa e la radio. A pòrto sò nòm Polinòmi d'Alexander.