Problema ëd Hilbert

Ij problema ëd Hilbert a son na lista ëd vintetré chestion che David Hilbert a l'avìa isolà tanme ij problema matemàtich pì amportant për ël sécol ch'a fa XX e ch'a l'avìa smonù al congress antërnassional dij matemàtich dël 1900 a Paris. A j'8 d'ost, Hilbert a l'avìa ancaminà sò dëscors, dventà stòrich, con na domanda: Chi ëd nojàutri a l'avrìa nen gòj ëd solevé ël vel ch'a stërma l'avnì, ëd dé n'ociada ai progress futur ëd nòstra siensa e ai segret ëd sò dësvlup ant ij sécoj a vnì? An efet, la lista completa a l'é cola dla version ëstampà ëd sò dëscors, përchè durant la conferensa a l'ha avù 'l temp ëd parlé mach ëd des ëd lor: ij nùmer 1, 2, 6, 7, 8, 13, 16, 19, 21, 22. Ij 23 problema L'ipòtesi dël continuo. La coerensa dj'assiòma dl'aritmética. L'ugualiansa dij volum ëd doi tetraedr d'uguaj base e autësse. Ël problema dla reta tanme distansa pì curta antra doi pont. Ël concet ëd Lie dë strop continuo ëd trasformassion sensa l'assunsion dla diferensiabilità dle fonsion ch'a definisso lë strop. Ël tratament matemàtich ëd j'assiòma dla fìsica. L'irassionalità e la trassendensa ëd vàire nùmer. Dij problema ëd nùmer prim (comprèisa l'ipòtesi ëd Riemann). La dimostrassion dla laj pi general ëd ressiprossità an qualsëssìa camp numérich. La determinassion ëd l'arzolubilità ëd n'equassion diofantin-a. Ël problema 'd na forma quadràtica con qualsëssìa coefissient numérich algébrich. L'estension dël teorema ëd Kronecker dij camp abelian a qualsëssìa domini algébrich ëd rassionalità. La dimostrassion dl'impossibilità dl'arzolussion ëd l'equassion general ëd gré 7 për mojen ëd fonsion ëd mach 2 argoment. La dimostrassion dla finitëssa ëd chèich sistema complet ëd fonsion. Na fondassion rigorosa dël càlcol enumerativ ëd Schubert. Ël problema dla topologìa dle curve e surfasse algébriche. L'espression ëd forme definìe për quadrà. La costrussion ëd në spassi da poliedr congruent. La determinassion se le solussion dij problema regolar ant ël càlcol dle variassion a son për fòrsa analìtiche. Ël problema general dij valor a la frontera. La dimostrassion ëd l'esistensa d'equassion diferensiaj linear con në strop monodròmich predeterminà. L'uniformisassion ëd relassion analìtiche për mojen ëd fonsion automòrfiche. Ël dësvlup ulterior dij métod dël càlcol dle variassion.