Medeo VI

Monument al Cont Verd, an Piassa dj'Erbe a Turin Medeo VI, stranomà ël Cont Verd, a l'é stàit ël cont ëd Savòja ch'a fa disset. La tùa Nassù a Chambéry ai 4 ëd gené dël 1334, fieul d'Ajmon ël pasi e ëd Jolanda ëd Monfrà, a l'ha suceduje a sò pare dël 1343 ch'a l'era ancor na masnà. Antlora a l'é stàit butà sota la tùa dël cont Luis II ëd Savòja e dël cont dël Genevèis, Medeo III. Con chiel minor, ij sò tuor a l'han adotà na polìtica dë scasi vassalage vers la Fransa, ant un perìod franch pericolos, con ël passage dël Delfinà ai Valois. L'età magior Pen-a Medeo a l'é stàit diciairà magior (ëd gené 1348) a l'é rivaje dlongh un cambiament ant l'assion polìtica a l'anterior e a l'esterior. Le consortrìe ëd consijé e d'aministrator, bele s'a l'avìo avù la fiusa d'Ajmon ël pasi, a son ëstàite eliminà. Medeo VI a l'ha decidù d'avzinesse viaman ai Viscont e soa seur Bianca a maria dël 1350 Galeass Viscont. Dël 1351 Savòja e Viscont a strenzo n'aliansa. La campagna për ël pais ëd Gex Dël 1353, Medeo a men-a na campagna contra Ugo d'Anthon, vassal dël Delfin, për ël possess dël Gex. J'armade dël cont a anvado ël teritòri dël nemis e a na sogeto le popolassion. A giuté Ugo d'Anthon a antërven la Fransa, ma dël 1354 j'armade dël Delfinà a son batùe. Apress dle tratative dlicà patrossinà dal vësco 'd Roma e dal re 'd Fransa, as riva a la pas ëd Paris dij 5 ëd gené 1355: Medeo a arnonsia ai sò vej possediment dël Vienèis e a oten an cambi castej e tère a nòrd ëd Ròno e l'arconossiment dël pais ëd Gex e dël Faucigny. Ant l'istess temp a l'é coatasse d'onor an n'àutra guèra, ant ël Valèis contra ij vassaj ribej. An efet, Medeo VI a l'é rivà a vagné le dzorvivense feodaj, a l'ha crasà o diminuì j'autonomìe comunaj e ij privilegi eclesiàstich. La polìtica dj'acòrd D'àutri acòrd a son ëvnuje apress, con ël midem criteri dla pas ëd Paris: costi acòrd a lìmito lë stat ëd Savòja a òvest, ma a men-o a na coesion teritorial ch'a ranforsrà lë stat an creand na continuità antra possediment che na vira a j'ero dëstacà, parèj dla Bresse e dël Vaud, e dij confin naturaj tanme ël Jura, ël Lagh Leman, j'Alp, Ròno. La polìtica ëd Medeo VI a fa an efet aumenté l'anfluensa dij Savòja ansima a Gëneva, a men-a a l'union definitiva dël pais ëd Vaud (ch'a riess a oten-e dël 1359 da soa cusin-a, Catlin-a ëd Savòja-Vaud, marià dël 1352 a Gulielm ëd Fiandra, cont ëd Namur) e a agrandiss soa anfluensa an sle Lije svìssere. Ël predomini an Piemont Medeo a l'é ëdcò riussì a crasé la potensa dël branch dij prinsi d'Acaja, an batend vàire vire Giaco d'Acaja e an dasend l'órdin ëd nijé ant ël lagn ëd Vian-a ël prinsi Filip d'Acaja, acusà d'arvira e tradiment. A dventa an pràtica padron ëd Piemont, bele che j'Acaja a na resto anvestì an part. Medeo a arsèiv su soe tère, con tanti onor, l'imperator Carl IV. Chiel-sì, fassinà dal cont, dël 1365 a lo nòmina vicari amperial an Savòja e ant le diòcesi ëd Sion, Losan-a, Gëneva, Osta, Ivrèja, Turin, Tarantasia, Belley e a-j dà ansima a coste tère tuti ij drit amperiaj. Tutun, doe fòrse a contrasto l'espansion dij Savòja a sud-est: cola dij Viscont e cola dij Paleòlogh. An raport a costi, Medeo a ten na condòta an fonsion dle situassion dël moment. Dël 1372 a aderiss a la Lija anti-Viscont: a l'é nominà comandant an cap. L'aministrassion dla Val d'Osta Medeo VI a l'é andàit a Osta për tenie j'udiense generaj dël 1351, 1368 e 1376. A l'ha anvestì Ajmon II ëd Challant-Fén-is dël féod ëd Le-z-Amaveulle (1354 e 1357) e a l'ha concedù dle franchise ai sò soget ëd Sarre (1356), Quart e Oyace (1379), Étroubles e Saint-Oyen (1381). Ai 25 ëd mars 1359 a dà a Pero ëd Montmeilleur la giurisdission dël mandament d'Aveuzo e dla castlanerìa ëd Montmeilleur. Dël 1368 a gava soa sgnorìa a Enrich ëd Quart, colpèivol ëd nen esse presentasse a l'udiensa general për risponde dj'abus dont a l'era acusà sij sò soget. Tutun a la fin ëd l'ann a lo ìntegra torna ant ij sò possediment. Aveniment amportant, dël 1376 a gava a Pero ëd Challant sò castel e la giurisdission an sël mandament ëd Cly, ch'a passa parèj sota la dominassion direta dij Savòja. Al dëstissese dla dinastìa ëd Quart (dël 1378) ëdcò costa amportanta sgnorìa a l'é ancorporà a la coron-a. Ant ël 1380 a arcomanda al baliv e ai fonsionari ëd rispeté le libertà locaj. Tre mèmber amportant ëd ca Challant a son ëstàit antra ij colaborador ës-ciass ëd Medeo VI (e dij sò sucessor Medeo VII e Medeo VIII): Ajmon II, Iblet e Bonifass I, marëssal ëd Savòja (ij prim valdostan decorà col colié dla Nonsià). La spedission an orient Medeo VI a l'ha organisà na spedission an orient ch'a l'é stàita soa amprèisa pì granda. Dël 1363 ël vësco 'd Roma Urban V, an Avignon, a denonsia j'ambission dl'espansionism mussulman e su arcesta dël re 'd Cipro Pero I ëd Lusignan a ciama a l'ossident europengh n'agiut armà për Bisans. As forma na Lija për organisé na spedission, ma a la fin mach Medeo a manten la paròla: a l'avìa dij dùbit an sj'arzultà ëd na spedission an Palestin-a, ma a l'ha preferì antërven-e a pro 'd Gioann V Paleòlogh, imperator ëd Bisans. Rintrà an patria a forma na cita armada ëd 2000 òm e a fita na flòta da 15 barche. Lassà la diression dj'afé a soa fomna Bon-a ëd Borbon e butasse d'acòrd con Urban V an sla chestion religiosa da traté a Costantinòpoli për l'unità dle cese latin-e e greche, ël Cont Verd a part a j'8 ëd fërvé 1366. Antramentre che na part ëd la spedission as ambarca a Marsèja e a Génoa, ai 20 ëd giugn 1366 Medeo a part da Venessia për l'orient. La spedission a cala arlongh l'Adriàtich, a costegia la Grecia e as fërma a Negropont. Ambelelì un mëssagé dla cort bisantin-a a comùnica a Medeo che Gioann V a l'é stàit pijà përzoné dai bùlgar. La spedission a va a l'atach ëd Galìpoli e a lo conquista ai 26 d'ost. Lassà ambelelà na varnison, Medeo as campa contra ij bùlgar, a conquista Sosòpoli, Anchialo, Mesembria, Colocastr e a buta l'assedi a Varna. A sa mira, ël zar dij bùlgar a ciama la pas e a lassa lìber Gioann V. Dël 1852, an piassa dj'Erbe a Turin, a sarà butà na scoltura euvra ëd Pelagio Palagi ch'a figura un còrp a còrp dël Cont Verd durant costa campagna. La nomea ëd Medeo a riva a sò cò. Mersì a sòn, dël 1381 a sarà sernù për arbitré un longh conflit antra Génoa e Venessia: la pas, acetà da le part, a sarà sot-signà a j'8 d'ost 1381 ant ël castel ëd Turin, visadì Palass Madama. Medeo a arsèiv Biela e ël bielèis, arvirasse al vësco ëd Vërsèj. L'amprèisa angioin-a e la mòrt Medeo VI a partìssipa ancor a l'amprèisa angioin-a contra Carl III ëd Durass, ch'a l'avìa pijà Nàpoli. L'aliansa con j'angioin (19 fërvé 1382) a l'ha për condission la cession ai Savòja ëd tuti ij drit e le possession che lor-sì a l'avìo ancor an Piemont, gavà Demont. A l'é parèj che Coni a passa ai Savòja. Medeo VI a l'é mòrt al 1m ëd mars dël 1383 a Sant Ëstevo, località ëd Campobass, durant costa spedisson, fatigà da le privassion e la maladìa. Dòp doi mèis ëd viage, a j'8 ëd maj con na sepoltura grandiosa sò còrp ambalsamà a l'é sotrà ant l'abassìa d'Autacomba. A sò ardité, Medeo VI a lassa në stat con n'estension pì che ardobià ëd col ch'a l'avìa ardità chiel, a che jë vzin pì potent a acamin-o a consideré con rispet e tëmma. La sucession Dël 1355 Medeo VI a l'ha marià Bon-a ëd Borbon ch'a l'ha daje un fieul, Medeo, sò sucessor. Ël colié dla Nonsià Dël 1364, an ocasion d'un torneo tnusse a Chambéry, a l'ha fondà l'órdin dël Colié (vnù pì tard l'órdin dla Santa Nonsià). Sò stranòm A Bourg-en-Bresse dël 1353 Medeo VI a l'avìa sernù ël color verd ant un torneo al qual a l'avìo partissipà vintequatr sivalié. Da antlora a l'é restà fidel a 's color, an dovrandlo ant ël vestì e ant l'aredament ëd la cort. Da lì a l'é vnuje lë stranòm ëd Cont Verd.